بجنورد٬ مرکز خراسان شمالی با مشکلات شهری زیادی روبه‌رو ست و در دوره جدید شورای شهر و شهرداری٬ مردم چشم به تصمیمات مجموعه شهرداری بجنورد دوخته‌اند.
مرکز استان خراسان شمالی با توجه به نداشتن زیرساخت‌های مناسب شهری و عدم توجه به ایجاد بسترهای مناسب شهرسازی٬ سال‌هاست با مشکلات ریز و درشتی از قبیل حاشیه نشینی٬ ترافیک٬ مشکلات مالی شهرداری و حاشیه های مدیریتی رنج می‌برد.
در کنار تمام این مشکلات٬ نبود مدیریت واحد در شهرسازی و مباحث شهری و عدم ثبات مدیریت٬ همراه با حاشیه‌های سیاسی و بهره‌برداری‌های جناحی در مقاطع مختلف٬ پارلمان شهری و مجموعه شهرداری را از خدمت‌رسانی مناسب به شهروندان بجنوردی٬ ناتوان کرده است. عدم توانایی جذب منابع پایدار وسرمایه‌گذاری در شهر٬ به‌عنوان مهمترین چالش پیش‌روی شهرداری بجنورد٬ خودنمایی کرده و قصه‌ای دیگر را برای شهرداری بجنورد در صفحات کمبودهایش٬ نگاشته است.
حاشیه نشینی٬ زخمی عمیق بر پیکره شهر بجنورد
جمعیتی بالغ بر 70 هزار نفر در حواشی شهر بجنورد زندگی می‌کنند. مردمی که پس از تقسیم استان خراسان به 3 استان و تبیل شدن بجنورد به مرکز استان٬ به امید یافتن زندگی بهتر و شغل و شامانی مناسب٬ راه مرکز خراسان شمالی را پیموده و اینک در بدترین شرایط زندگی به سر می‌برند. بر اساس برخی از آمارها٬ بجنورد به عنوان رتبه دومین شهر دارای بیشترین سکونت‌گاه‌های غیر رسمی کشو را از آن خود کرده است.
حاشیه نشینی و معضلات آن٬ هم‌چون زخمی عمیق بر پیکره شهر بجنورد خودنمایی می‌کند و عدم توانایی شهر بجنورد برای ارائه خدمات مناسب به این شهروندان بر عمق این ماجرا افزوده است. خدمات رسانی به این مناطق با توجه به نداشتن مجوزهای لازم برای ساخت و ساز بسیار سخت و طاقت فرسا است. از طرف دیگ هنوز مسئولا شهری بجنورد باور ندارند که این مناطق هم جزئی از شهر است و از دادن امکانات شهری برای آنجا ممانعت می‌کنند.
علی همتی کارشناس زمین و مسکن در بجنورد در زمینه ایجاد معضل حاشیه‌نشینی در بجنورد و آمار بالای آن نسبت به میانگین کشوری اظهار داشت: شاید یکی از بزرگ‌ترین علت‌هایی که به حاشیه‌نشینی در بجنورد دامن زده، ارتقای استان و مرکز شدن بجنورد باشد. پس از تأسیس استان، جاذبه‌های زیادی برای هجوم جمعیت به این شهر ایجاد شد و در این میان اختلاف قیمتی در سطح درآمدی مردم روستا و شهر موجب مهاجرت‌ها به شهر شد. البته نزدیک بودن برخی روستاهای اطراف به شهر بجنورد نیز سبب شد تا این روستاها هم پذیرای مهاجران باشند.
در این میان، شرایطی ایجاد شد که بخشی از ساکنان هسته مرکزی شهر هم مجبور به نقل‌مکان به حاشیه‌ها شدند. قیمت زمین به‌ویژه هسته مرکزی شهر بالا رفت و ساکنان بافت فرسوده که به لحاظ مالی توان نوسازی نداشتند، به‌ناچار ملک خود را در هسته مرکزی شهر فروخته و در حاشیه‌ها ساکن شدند.
عضو سابق شورای اسلامی شهر بجنورد و کارشناس شهرسازی و معماری با اشاره به اینکه به طور کلی حواشی شهر بجنورد را دو موضوع مهم از جمله فقر اقتصادی و نبود اعتبار کافی تهدید می کند، اظهار داشت: بجنورد تنها شهری در کشور است که یک سوم جمعیت آن حاشیه نشین است و زیر ساخت مناسبی در این مناطق مشاهده نمی شود.
سید حسین نقیب با بیان اینکه 70 هزار نفر از جمعیت در حواشی این شهر زندگی می کنند، افزود: درآمد سرانه ساکنان حواشی بجنورد به شدت پایین است و برخی از این افراد برای گذران امور زندگی خو به سمت شغل‌های کاذب و خطرناک رفته‌اند و به همین خاطر مشکلات این مناطق چندین برابر شده است.
سید محسن موسوی رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی پنجمین دوره شورای شهر بجنورد با اشاره به اینکه٬ یک سوم جمعیت شهر بجنورد حاشیه نشین هستند که بر این اساس میانگین حاشیه نشینی شهر بجنورد دو برابر میانگین کشوری است٬ اظهار داشت: ایجاد کمیته سکونت‌گاه‌های غیر رسمی یا حاشیه نشینی برای رسیدگی جدی به مشکلات حاشیه شهر و همچنین کمیته حمل و نقل و شهرسازی به تصویب شورای دوره پنجم می‌رسد.
ترافیک و خیابان‌هایی که پارکینگ شده‌اند
خیابان‌های بجنورد با سال 82 و ابتدای تاسیس استان خراسان‌شمالی تفاوت چندانی نکرده‌اند. هم‌چنان یافتن پارکینگ در خیابان‌های این شهر مرکز استان٬ سخ‌ترین کار ممکن برای رانندگان است و در ساعات اوج ترافیک و شلوغی خیابان‌ها در هسته مرکز باید قید استفاده از وسیله نقلیه شخصی را زد. از طرف دیگر وسایل نقلیه عمومی هم در تنگنای خیابان‌های بجنورد٬ با تنگناهای مالی دست و پنجه نرم می‌کنند و اندر خم یک کوچه مانده‌اند.
با تقسیم استان خراسان بزرگ به سه استان و ایجاد استان خراسان‌شمالی ساخت و ساز واحدهای مسکونی در مرکز این استان افزایش چشم‌گیری یافت و به تبع آن٬ قیمت زمین و واحدهای مسکونی نیز با افزایش نجومی روبه‌رو بود. به همین میزان تراکم واحدهای مسکونی بالا رفت و حجم اشغال بناها در کنار خیابان‌های کوچک٬ مشکل دیگری را به مشکلات شهر کوچک بجنورد افزود. همه این‌ها در کنار عدم وجود زیرساخت‌های مرکز استان بودن٬ بجنورد را تبدیل به کوهی از مشکلات شهرنشینی کرده است.
پس از گذشت سال‌ها از تقسیم استان خراسان و ایجاد خراسان بزرگ هنوز هم خیابان‌های اصلی و مرکز بجنورد به‌عنوان مرکز استان خراسان شمالی٬ توسعه نیافته و با همان قد و قواره گذشته میزبان 10 برابر بیشتر خودور به نسبت سال‌های قبل از تقسیم است.
وجود گسترده خودروهای سواری در هسته مرکزی شهر و در ساعات اوج حضور مردم در خیابان‌ها و عدم وجود پارکینگ‌های مناسب برای این حجم از خودروها٬ خیابان‌های بجنورد را به پارکینگی بزرگ تبدیل کرده که علاوه بر ترافیک٬ حجم وسیعی از آلاینده‌ها را نیز به خورد مردم این شهر تقدیم می‌کند. اما در این میان سوال اصلی اینجاست که راه چاره حل مشکل ترافیک بجنورد٬ چیست؟
معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری بجنورد٬ چاره مشکل را در تزریق اعتبارات برای انجام پروژه‌های ترافیکی می‌داند و معتقد است: هر چند در شرایط بد اقتصادی هم خود را با مشکلات و مسائل مالی وفق داده‌ایم اما اگر هم‌اکنون ماهیانه 30 میلیون تومان به معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری بجنورد تزریق نشود٬ این معاونت ورشکست خواهد شد و تعطیل می‌شود. در حال حاضر به خاطر کمبود بودجه و اعتبار٬ تمام نیروهای کارگری را آزاد کردیم و با این وضعیت از عهده امور اداری هم برنمی‌آییم چه برسد به مسائل ترافیک شهر.
مهدی حمیدی افزود: انتظار ما این است که نگاه‌های تبعیض آمیز در توزیع اعتبار به سازمان‌ها و مدیریت‌های وابسته به شهرداری وجود نداشته باشد. برای برطرف کردن مشکل ترافیک بجنورد٬ برنامه‌هایی داریم که در صورت عدم تزریق اعتبار٬ این برنامه‌ها انجام نشده و مشکل ترافیک بجنورد غیر قابل برطرف می‌ماند. تاکنون برخی اصلاحات جزیی هندسی معابر را برای برطرف شدن مشکل ترافیک انجام داده‌ایم ولی برای انجام کارهای بزرگ٬ بودجه‌های بیشتری نیاز است.
پولی برای انجام پروژه‌های عمرانی نداریم
سال ها است هر شهرداری که پا به مجموعه شهرداری بجنورد می گذارد از نداشتن منابع مالی پایدار و نبود بودجه کافی و هم چنین بدهی های کلان شهرداری نالان است و گلایه می‌کند. دوره جدید نیز این مشکل با شهرداری بجنورد همراه است و به تازگی رئیس کمسیون بودجه شورای شهر بجنورد٬ از کمبود مالی برای انجام پروژه‌های شهری گلایه کرده است.
رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر بجنورد نیز در این نشست با بیان اهداف این کمیسیون در دوره جدید٬ اظهار داشت: طراحی و تدوین سند توسعه شهر٬ تشکیل کارگروه اقتصادی سرمایه‌داری٬ تشکیل کمیته درآمدی تخصصی جهت تدوین لایحه درآمدی٬ پیگیری مطالبات شهرداری از دستگاه‌های اجرایی و پیگیری ممیزی سطح شهر جهت ایجاد شهر الکترونیک٬ از مهمترین برنامه‌های این کمسیون در دوره جدید شورا است.
بهمن جباری افزود: بودجه سال 96 شهرداری 130 میلیارد تومان است که از این میزان 69 میلیارد آن به حوزه عمرانی اختصاص یافته و 31 میلیارد تومان نیز به دیون شهرداری اختصاص یافته است و 38 میلیارد آن در زیرسازی معابر٬ حقوق پرنسل شهرداری، فضای سبز و پروژه‌های دیگر٬ سرمایه‌گذاری شده است. با این حساب در 6 ماه نخست سال 96، 38 میلیارد صرف هزینه های عمرانی شده است و عملا در 6 ماهه دوم سال 96 هیچ فعالیت عمرانی را نمی‌توانیم انجام دهیم.
شهرداری بجنورد در حال رکود است
تیمورزاده سرپرست شهرداری بجنورد نیز معتقد است شهرداری بجنورد در حالت رکود است. وی می‌گوید: در بخش ساختمانی شاهد رکود شدیدی هستیم و در بخشی هم در سیاستگذاری‌های اشتباه گذشته دچار مشکل هستیم.
سرپرست شهرداری بجنورد گفت: از درآمد پیش بینی شده روزانه 400 میلیون تومان٬ تنها 202 میلیون تومان در روز محقق می‌شود که در طی 5 ماهه نخست سال 96 ٬ 45 درصد برنامه و هدفگذاری‌ها تحقق یافته است و از کل بودجه تنها 25 درصد آن جذب شده است.
تیمورزاده ضمن گلایه از درآمد نامناسب شهرداری گفت: مشکل اول و آخر شهرداری مالی است و بایستی این را بدانیم که فعالیت‌ها با حرف زدن پیش نمی‌رود. شهرداری بجنورد بصورت ماهانه مبلغی بالغ بر 4میلیارد و 600 میلیون تومان به پرسنل و بخش های مختلف پرداخت می‌کند٬ لذا نیازمند منابع مالی و برطرف کردن این مشکل هستیم.
شهردار سابق بجنورد: کاهش چشم‌گیر بدهی‌های شهرداری بجنورد
این حرف‌ها در حالی مطرح می‌شود که شهردار سابق بجنورد در آخرین جلسه شورای این شهر با اعلام این موضوع که شهرداری را بدون بدهی تحویل می‌دهد تصریح کرد: در ابتدای ورود بنده به شهرداری قولی را در خصوص نیروی انسانی به دوستانمان دادیم که تعداد نیروها کمتر بشود. تعداد پرسنل های شهرداری در قالب نیروهای رسمی٬ پیمانی٬ قراردادی و شرکتی در تیرماه سال گذشته٬ 813 نفر بود که هم‌اکنون 795 نفر است. شهرداری در بخش خدمات٬ با کمبود نیرو مواجه است اما در بخش‌های ادارای مازاد نیرو داریم.
وی گفت: تعداد پرسنل سازمان‌های توابع ما به صورت رسمی٬ پیمانی٬ قراردادی و شرکتی نیز از 720 نفر به 704 نفر رسیده است. بدهی ما به مجموعه کارگری در شهرداری٬ 31 میلیارد ریال بوده که هم‌اکنون به 20 میلیارد ریال کاهش پیدا کرده است.
دژهوت با اشاره به تملک املاک شهرداری خاطر‌نشان کرد: در بخش املاک شهرداری مجموعه زمین‌هایی که در تیرماه سال 13 با کاربری‌های مختلف وجود داشت 632 هزار و 280 متر مربع بود و هم اکنون با توافقات و مصوبات اجرایی این رقم را به 644 هزار مترمربع رساندیم. درآمد شهرداری در سال 94 ٬ 78 میلیارد تومان بوده است که با همت مدیران و کارکنان مجموعه شهرداری یک رکورد را به ثبت رساندیم و این رقم به 93 میلیارد تومان در پایان سال 95 رسیده است.
وی بیان داشت: با 2 درصد٬ کم‌ترین میزان انحراف از بودجه مد نظر شورا را داشتیم. در بحث بدهی‌های شهرداری به دستگاه‌های دولتی باید نیز٬ در سال 92 و 93 حتی یک ریال از حقوق پرسنل به مالیات پرداخت نشده بود که در این دوره٬ دو میلیارد و 800 میلیون تومان بدهی مالیات سنوات گذشته را به طور کامل پرداخت کردیم. همچنین ما توانستیم 3 میلیارد تومان بخشودگی جرائم را جذب کنیم.
دژهوت با اشاره به بدهی‌های همیشگی شهرداری به ادارات آب و برق گفت: این بدهی‌ها در این دوره تا حدود زیادی تسویه شد.هم‌اکنون ماهی 200 تا 300 میلیون تومان نیز به تامین اجتماعی پرداخت می‌شود و این در حالی است که شهرداری تا سال 94 بخش زیادی از املاک خود را برای تسویه مطالبات تامین اجتماعی از دست داده بود.
شهردار بجنورد با اشاره به اقدامات خدماتی شهرداری در دوران مسٔولیت خود خاظر نشان کرد: امروز ما کمتر شاهد آب‌گرفتگی معابر هستیم و در این بخش 4 میلیارد و 300 میلیون تومان جهت هدایت آب‌های سطحی هزینه شده است. شش پارک در حواشی شهر به متراژ 6 هزار و 259 متر مربع احداث شده و 1023 پروانه ساختمانی و 489 پایان‌کار صادر کردیم.
حاشیه‌های مدیریتی شهرداری بجنورد
تمام این موضوعات و چالش‌ها در کنار حواشی مدیریتی شهرداری در بجنورد٬ این مجموعه را به یکی از چالشی ترین نهادهای خدمت رسانی شهر تبدیل کرده است. روح‌الله براتیان در حالی شهردار مرکز استان خراسان شمالی شده و منتظر ابلاغ حکمش از سوی وزارت کشور است که به زعم بسیاری از کارشناسان٬ مباحث مربوط به پرونده تحصیلی وی هنوز در هاله‌ای از ابهام است. وی که در دوره چهارم شورای شهر به‌عنوان «دکتر» به مجموعه شورای شهر معرفی شده بود٬ در سال 94 نتوانست مدارک تحصیلی خود را به شورا ارائه دهد و در برابر سوالاتی که در این زمینه مطرح می‌شد٬ سکوت کرده و در نهایت استعفا داد.
یکی از اعضای سابق شورای شهر بجنور معتقد است: براتیان نه تنها مدرک دکترا ندارد٬ بلکه صحت سایر مدارک دانشگاهی او نیز مورد تایید نیست. همچنین سنوات اداری و محل‌هایی که او به عنوان سابقه شغلی قید کرده است نیز٬ مدرک و سند محکمی ندارند و مشخص نیست بر چه مبنایی ارائه شده است.
موضوع مدرک تحصیلی و عدم ارائه برنامه از سوی شهردار منتخب بجنورد و عجله در تصمیم‌گیری و انتخاب وی٬ صدای کارشناسان این حوزه را هم درآورده است. مدیرکل شورا و امور روستایی استانداری خراسان شمالی٬ چنین انتخابی را سلیقه‌ای و تعصبی دانسته و از اعضای شورا خواسته است چنین انتخاب‌هایی را با دقت بیشتری انجام دهند.
از براتیان برنامه نخواسته ایم
در برابر این سوالات رئیس شورای اسلامی شهر بجنورد معتقد است: براتیان را بر اساس سوابق کاری و گذشته‌ای که در شهرداری بجنورد داشت به‌عنوان شهردار انتخاب کرده‌ایم و در این دوره از او برنامه جدیدی نخواسته‌ایم.
مهدی محمدی در گفت‌وگو با خبرنگار اظهار داشت: در نخستین جلسه رسمی شورای شهر بجنورد٬ روح الله براتیان را به‌عنوان شهردار انتخاب کردیم و معتقدیم عملکرد او در دوره‌ای که شهردار بجنورد بوده٬ عملکرد مناسبی است و نیازی به برنامه جدید نیست.
وی افزود: براتیان در دوره قبلی برنامه مفصلی داشت و برای اعضای شورای چهارم نیز برنامه‌اش را تبیین و تشریح کرد ولی با توجه به مسائل پیش‌آمده٬ فرصت انجام کامل برنامه‌هایش را پیدا نکرد و امیدواریم در این دوره٬ با بروز رسانی برنامه‌ها٬ آن‌ها را نهایی کرده و به سرانجام برساند.
رئیس شورای شهر بجنورد با بیان ویژگی گزینه انتخابی شورای شهر برای تصدی شهرداری بجنورد اضافه کرد: براتیان در دوره گذشته عملکرد موفقی داشت و اختلاف او با برخی اعضای شورا٬ موضوعی بود که امیدواریم در دوره جدید تکرار نشود. شورای پنجم شهر بجنورد با شورای چهارم متفاوت است و عملکرد براتیان را با برنامه‌ای که در دوره گذشته داده است می‌سنجیم.
وی با اشاره به روند تایید صلاحیت و ابلاغ حکم شهردار جدید بجنورد نیز تصریح کرد: این روند تا سه ماه قانونی است و حضور سرپرست برای سه ماه در شهرداری مشکلی ندارد. البته مراحل استعلام و اقدامات اداری در حال انجام است و امیدواریم زودتر به نتیجه رسیده و شاهد حضور شهردار جدید در شهرداری و انجام امور باشیم.
با این اوصاف و با ذکر مشکلات ریز و درشت شهرداری بجنورد٬ معلوم نیست برنامه شهردار جدید برای حل این مشکلات و رساندن بجنورد به شهری که در طرارز یک مرکز استان مهم و راهبردی باشد٬ چیست؟