رکود و گرانی در بازار کتاب نیز سایه انداخته و هزاران دانشجوی خراسان شمالی علی‌رغم نیاز به تهیه کتاب برای استفاده در دروس خود٬ ترجیح می‌دهند از جزوه و کپی کتاب‌ها استفاده کنند.
بازار کتاب و محصولات فرهنگی نیز همانند بسیاری از اقلام٬ در رکود و نابسامانی اقتصادی به‌سر می‌برد و فروشندگان این بخش و فعالان اقتصادی معتقدند٬ گرانی این کالاها سبد مطالعاتی مردم را خالی و نیازهای فرهنگی آن‌ها را بی پاسخ می‌گذارد.
استفاده از کتاب اگر برای خانوده و سایر افراد جامعه جنبه مطالعاتی و غیر مصرفی داشته باشد٬ برای دانشجویان به عنوان ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. این کالا باید در سبد مصرفی دانشجویان وجود داشته باشد تا سطح آگاهی و توانمندی علمی آنان رشد و گسترش یافته و نتیجه آن در هنگام فراغت دانشجویان از تحصیل و ورودشان به بازار کار دیده شود. این در حالی است که این روزها با شروع سال تحصیلی جدید٬ در بازار کتاب دانشجویان خراسان شمالی٬ پدیده‌ای به نام «خرید کتاب» یافت نمی‌شود.
قدرت خرید کتاب را نداریم
احمد هاشمی یکی از دانشجویان موسسات دانشگاهی خراسان شمالی در پاسخ به این سئوال که چرا به جای استفاده از کتاب٬ به سمت جزوه‌نویسی و یا کپی کردن جزوه‌ها رفته‌اید می‌گوید: کتاب‌های دانشگاهی بسیار گران شده و حتی خرید کتاب عمومی هم سخت و دور از دسترس است. دانشجویی که شهریه سنگین دانشگاه٬ مخارج خوابگاه و تغذیه٬ رفت و آمد و سایر هزینه‌ها را پرداخت می‌کند٬ قید کتاب و خریدن آن را زده و به سمت جزوه‌نویسی می‌‌رود.
وی معتقد است: نخریدن کتاب در دروس مختلف مشکلاتی را برای ما ایجاد کرده اما متاسفانه قدرت خرید کتاب را نداریم. در بسیاری از دروس اگر کتاب تهیه شود به دلیل جامع بودن مطالب و فنی و حرفه‌ای بودن آن‌ها٬ بسیا راهگشاتر است.
یکی دیگر از دانشجویان که در رشته معماری مقطع کارشناسی تحصیل می‌کند نیز با بیان اینکه خریدن یک کتاب در رشته معماری مساوی با هزینه 4 روز تا یک هفته دانشجویان است می‌گوید: در رشته‌های مهندسی علاوه بر کتاب٬ سایر هزینه‌ها و اقلام نیز به دانشجو تحمیل می‌شود و با شهریه های دانشگاهی و سایر موارد٬ قدرت خرید کتاب برای دانشجویان سلب شده است.
وی می‌افزاید: پدیده جزوه‌نویسی و حتی کپی کردن صفحات کتاب٬ علاوه بر اینکه سطح آگاهی دانشجویان را کاهش می‌دهد٬ منابع مطالعاتی را محدود و ناقص کرده و توان علمی را نیز می‌گیرد. در کتابخانه دانشگاه‌ها فقط کتاب‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرند که کاربرد درسی دارند و در غیر این صورت گذر دانشجویان به کتابخانه نمی‌افتد.
جزوه نویسی پدیده‌ای غیر فرهنگی است
عضو هیئت علمی و استاد دانشگاه در زمینه پدیده جزوه‌نویسی و مشکلات حاصله از آن معتقد است: دانشگاه‌های ما با روش‌های جزوه نویسی٬ کپی کردن کتاب و جزوه و حفظ کردن مطالب به جایی نمی‌رسند و نمی‌توان از این دانشگاه‌ها انتظار تولید علم داشت. در کشوری زندگی می‌کنیم که بزرگان و دانشمندان آن در طول عمر با برکت خود بیش از هزاران تالیف علمی را خوانده و خود مولف شده‌اند. حال دانشجویان مقاطع مختلف ما حتی چند ورق از کتاب‌های مرجع را مطالعه نکرده‌اند.
رضا اباذری افزود: پدیده جزوه نویسی اگر چه نوظهور نیست و در بسیاری از موارد کاربردهایی هم داشته٬ اما غیر فرهنگی است و هیچ‌گا نمی‌تواند جای مطالعه کتاب‌های علمی و مرجع را بگیرد. در رشته‌های فنی و مهندسی و یا در علوم پایه٬ کدام جزوه و مبحث مطرح شده در کلاس٬ می‌تواند جایگزین ساعت‌ها تحقیقات علمی یک مولف نامدار شود؟
این استاد دانشگاه با اذعان به گران بودن کتاب و عدم قدرت خرید دانشجویان تصریح کرد: اگرچه گرانی کتاب به‌خصوص در سال‌های اخیر مشکلاتی را برای دانشجویان ایجاد کرده٬ اما به نظر من نباید این موضوع باعث از بین رفتن کتاب‌های دانشگاهی شود.
رکود در بازار کتاب خراسان شمالی ملمومس است
مدیر یک انتشارات در خراسان شمالی نیز با اشاره به اینکه رکود و گرانی در بازار کتاب مشهود و ملموس است می‌گوید: درست است که گرانی و رکود در بازار کتبا وجود دارد اما باید به این پدیده نگاهی چند وجهی داشت. رکود اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم جامعه می‌تواند در مطالعه و کتابخوانی تاثیر بگذارد؛ اما نکته مهم اینجاست که فعالان فرهنگی قائل به این نیستند که اقتصاد بر فرهنگ تاثیرمی‌گذارد؛ بلکه فرهنگ نیز اثراتی بر اقتصاد دارد.
امیر صابری معتقد است باید با راهکار‌های فرهنگی زمینه استفاده از کتاب برای همگان ایجاد شود تا از طریق خرید این کالا٬ بازار کتاب و محصولات فرهنگی ارتقا یافته و رشد کند.
وی افزود: اما متاسفانه چندصباحی است که عدم حمایت از صنعت نشر و پیگیری مشکلات ناشران و بالارفتن هزینه‌ها٬ موجب تاثیرگذاری بیش از پیش و کسادی این بازار مهم فرهنگی شده است. قشرکتاب خوان اکثرا از طبقه متوسط اما تحصیل کرده جامعه هستند و حتی دانشجویان که برای تحصیلشان نیاز مبرمی به کتاب دارند نیز٬ توانایی خرید کتاب را ندارند.
صابری ادامه داد: کودکانی که در خانواده‌های علاقه‌مند به کتاب و فرهنگ مطالعه رشد و پرورش یافته‌اند؛ کتابخوانان حرفه‌ای آینده هستند. لذا نمی‌شود گفت کسانی که وضع مالی خوبی دارند٬ بیشتر کتاب می‌خرند و یا علاقه بیشتری به کتاب دارند. تاثیرخانواده بر فرزندان و اهمیت امرمطالعه و آموزش در سنین کودکی در هر زمانی می‌تواند تاثیرگذار باشد.
وی با انتقاد از روش‌هایی هم‌چون کپی کردن و جزوه نویسی در کلاس‌های دانشگاهی گفت: چه بسا وضعیت امروز مطالعه و خرید کتاب در جامعه٬ متاسی از سوءمدیریت و عدم آموزش‌های کافی و به‌موقع خانواده‌ها و نهادهای فرهنگی در سال‌ها و دهه‌های گذشته بوده است. گرانی و رکود اقتصادی قطعا ریشه فرهنگی دارد. اگر افراد به جای خریدهای غیر ضرور و استفاده‌های مسرفانه از برخی کالاها٬ به سمت خرید کتاب بیایند٬ بازار این محصول نیز رونق پیدا می‌کند.
صابری ادمه داد: متاسفانه در حال حاضر قدرت خرید کتاب بسیار کاهش یافته و دانشجویان فقط در کتابفروشی‌ها قدم می‌زنند. حتی برخی می‌آیند و آمار قیمت یک کتاب را می‌پرسند و می‌روند٬ بعد همان کتاب را کپی می‌کنند و یا از جزوه استفاده می‌کنند.
وی با مهم خواندن نقش مدیران و متولیان فرهنگی در این زمینه افزود: از این رو از مسئولان نیز می‌خواهیم با آماده سازی شرایط لازم مانند توسعه کتابخانه‌های دانشگاه‌ها که حاصل آن هم برای دانشجویان و هم فروشندگان است؛ حمایت ویژه از ناشر و افزایش یارانه کتاب به ناشران و فعالان داخلی به‌منظور کاهش قیمت‌ها و رضایت‌مندی علاقه‌مندان کتاب؛ هماهنگی بیشتر نهادهای فرهنگی به‌منظور آموزش و ترویج فرهنگ مطالعه در جامعه از سنین پایین٬ بسترهای مناسب را برای داشتن نسلی فعال، پویا و اهل فکر و فرهنگ مهیا سازند.