اجرای مدیریت اصولی در بخش کشاورزی

کمبود منابع آبی در کشور طی چند سال گذشته،با کاهش بارندگی ها،برداشت و استفاده بی رویه از آب به خصوص در بخش کشاورزی روبرو بوده به طوری که حدود 90 درصد از منابع آبی را به خود اختصاص داده است.از 18 میلیون هکتار زمین زراعی و باغی در کشور 10 میلیون هکتار به صورت دیم و 8 میلیون هکتار به صورت آبی کشت می شودکه حداکثر یک میلیون از اراضی کشت آبی در کشور از سیستم آبیاری پیشرفته و یا آبیاری تحت فشار بهره مند هستند و این خودگویای مدیریت نامناسب در بخش کشاورزی است.خراسان شمالی در زمره سه استان نخست کشور که با بحران خشکسالی و پیامدهای آن مواجه بوده قرار دارد،به طوری که میزان بارندگی در چهار ماه نخست امسال 2/65 میلیمتر و نسبت به مشابه سال گذشته با کاهش 32 درصدی روبرو بوده است.در حال حاضر برداشت و استفاده غیرمجاز از آب باعث شده علاوه بر پایین آمدن کیفیت آب و خاک بر تولید محصول زراعی نیز تاثیر گذار باشد.

به گزارش خبرنگار جام جم از بجنورد،غلامرضا حجی پور مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی،با اشاره به وجود 320 هزار هکتار عرصه باغی و کشاورزی در استان که 125 هزار هکتار آبی و 195 هزار هکتار دیم است،50 هزار هکتار از مجموع زمین های آبی موجود را مستعد اجرای سامانه های نوین آبیاری قطره ای و بارانی دانست و گفت:تاکنون 18 هزار و 100 هکتار حدود 35 درصد مزارع و باغ های آبی مستعد استان تا پایان سال گذشته تحت پوشش شیوه های آبیاری نوین قرار گرفته و در دیگر مناطق به علت کمبود آب کافی و شوری آب های موجود امکان اجرای شبکه آبیاری نوین امکان پذیر نیست.

وی حجم برداشت سالانه آب از منابع زیر زمینی را 520 میلیون متر مکعب و منابع سطحی را نیز 607 میلیون مترمکعب دانست و افزود:سالانه 2/29 میلیون مترمکعب آب از منابع زیرزمینی به صورت چاه های غیرمجاز برداشت می شود و همچنین اضافه برداشت توسط چاه های مجاز که این امر موجب شده،توسعه و بهره برداری در تعداد یازده دشت استان 8 دشت ممنوع اعلام شود.

وی بر اهمیت و ضرورت اجرای طرح های آبیاری نوین در زمین های کشاورزی این استان تاکید کرد و گفت:با توجه به پدیده خشکسالی و کمبود آب،باید روند آبیاری اراضی کشاورزی در این استان از سنتی به نوین تغییر یابد.

پیشروی آب شور و تاثیر بر آب های شیرین

وی کاهش بارندگی و بروز خشکسالی های مستمر را از علت های اصلی افزایش شوری آب در سفره آب های زیرزمینی شهرستان های اسفراین،گرمه و جاجرم دانسته و گفت:سطح آب های شیرین سفره های زیر زمینی در این مناطق پایین رفته و آب های شور بر روی آب های شیرین در حال پیشروی است که کیفیت آب های این منطقه را تحت تاثیر قرار می دهند.

حجی پور حفظ وضعیت سطح آب های زیرزمینی و جلوگیری از کاهش سطح آب در آن را در گرو اجرای سدهای زیرزمینی و آبخوان داری در این مناطق دانست و با تاکید بر مدیریت اصولی و منطقی برای کنترل این وضعیت،خاطرنشان کرد:برای حفظ سطح آب های موجود باید احداث استخرهای ذخیره آب در مزارع،اصلاح الگوی کشت در منطقه و استفاده از ارقام کم آب طلب هستند،مورد توجه ویژه مسئولان استانی و کشاورزان قرار گیرد.

معاون بهبود تولیدات گیاهان سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز

کمبود منابع آبی در کشور طی چند سال گذشته،با کاهش بارندگی ها،برداشت و استفاده بی رویه از آب به خصوص در بخش کشاورزی روبرو بوده به طوری که حدود 90 درصد از منابع آبی را به خود اختصاص داده است.از 18 میلیون هکتار زمین زراعی و باغی در کشور 10 میلیون هکتار به صورت دیم و 8 میلیون هکتار به صورت آبی کشت می شودکه حداکثر یک میلیون از اراضی کشت آبی در کشور از سیستم آبیاری پیشرفته و یا آبیاری تحت فشار بهره مند هستند و این خودگویای مدیریت نامناسب در بخش کشاورزی است.خراسان شمالی در زمره سه استان نخست کشور که با بحران خشکسالی و پیامدهای آن مواجه بوده قرار دارد،به طوری که میزان بارندگی در چهار ماه نخست امسال 2/65 میلیمتر و نسبت به مشابه سال گذشته با کاهش 32 درصدی روبرو بوده است.در حال حاضر برداشت و استفاده غیرمجاز از آب باعث شده علاوه بر پایین آمدن کیفیت آب و خاک بر تولید محصول زراعی نیز تاثیر گذار باشد.

توسعه آبیاری نوین با تجمیع اراضی خرده مالکی

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان،هزینه اجرای آبیاری تحت فشار با روش های بارانی،قطره ای و کم فشار را به ازای هر هکتار از 85 میلیون ریال تا 110 میلیون ریال دانسته و با اشاره به اینکه در سال گذشته تسهیلاتی در جهت توسعه سیستم های آبی تحت فشار در اراضی آبی استان اختصاص یافته،تصریح کرد:85 درصد هزینه اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار به کشاورزان پرداخت می شود.

حجی پور یکی از مهم ترین موانع و مشکلات موجود در توسعه روش های آبیاری نوین در استان را وجود زمین های زراعی با مساحت کم دانسته و با اشاره به اینکه این اراضی با مساحت کم توجیه اقتصادی ندارد،افزود:اجرای آبیاری تحت فشار در زمین هایی با مساحت کم یا خرده مالکی امکان پذیر نیست و مالکان این اراضی با یکپارچه کردن این زمین ها نسبت به اجرای این سیستم آبیاری اقدام کنند.

وی اجرای استخرهای ذخیره آب کشاورزان و همچنین لوله گذاری را از اصلی ترین ارکان اجرا و راه اندازی اصولی در عملکرد مناسب سیستم های آبیاری تحت فشار دانسته و با اشاره به اختصاص 260 میلیارد ریال اعتبار برای اجرای 3 هزار و 700 هکتار طرح آبیاری نوین در سال جاری،گفت:به ازای اجرای یک هکتار آبیاری قطره ای 65 میلیون ریال تسهیلات بلاعوض و 65 میلیون ریال تسهیلات بانکی،آبیاری بارانی 50 میلیون ریال تسهیلات بلاعوض و 50 میلیون ریال تسهیلات بانکی و برای آبیاری کم فشار نیز 32 میلیون ریال تسهیلات بلاعوض و 32 میلیون ریال تسهیلات بانکی برای متقاضیان پرداخت می شود که به علت وجود بدهی بانکی کشاورزان و یا ضامن های آن ها به بانک کشاورزی،استفاده از 65 میلیون ریال تسهیلات بلاعوض از صندوق توسعه بخش کشاورزی مورد استقبال بیش تری قرار دارد.

افزایش بهره وری و کاهش مصرف آب با اجرای کشاورزی مکانیزه

معاون بهبود تولیدات گیاهان جهادکشاورزی خراسان شمالی با اشاره اینکه طی سه سال گذشته طرح مکانیزاسیون کشاورزی در راستای مقابله با تنش خشکسالی با پرداخت تسهیلات برای تهیه ادوات نوین اجرا شده،تبدیل کشاورزی سنتی به نوین را باعث بهره وری در افزایش تولید محصول،مصرف کم آب و همچنین صرف مدت زمان کوتاه دانسته و گفت:اجرای مکانیزاسیون کشت محصول موجب دقت بیشتری در عملیات آبیاری می شود و در کل دوره رشد گیاه،میزان آب کمتری مصرف خواهد شد.

تشکری با بیان اینکه در سال گذشته 166 میلیارد ریال و امسال نیز همین اعتبار برای کشاورزان دارای زمین برای خرید انواع ادوات کشاورزی در نظر گرفته شده است،افزود: از 195 هزار هکتار اراضی دیم موجود استان،کاشت در ۵۰ درصد آنها به روش های مکانیزه کامل صورت می گیرد حال آن که در کشت آبی گندم در خراسان شمالی، ۳۰ درصد به صورت مکانیزه کاملی انجام می شود.

کاشت محصولات کم آب و پربازده

تشکری با بیان این که تنها راه مقابله با خشکی و خشکسالی در کشاورزی رویکرد علمی است، می افزاید: یکی از موارد بسیار مهم در این زمینه رعایت الگوی کشت و رعایت تناسب میزان زمین و آب است.

وی می گوید: با برگزاری کلاس های آموزشی و کلاس های ترویجی در سطح استان مسائل مرتبط با کشاورزی به کشاورزان اطلاع رسانی می شود.

تشکری می افزاید: در شرایط کم آبی که چند سالی است استان با آن مواجه شده باید از کشت های پر آب طلب مانند گوجه فرنگی و پیاز در سطح بالا خودداری شود و کشت های مقاوم به خشکی و کم آبی مانند زراعت کلزا،چغندرقند پاییزه و ارقام زودرس و میان رس ذرت و نیز ارقام زودرس پنبه مدنظر کشاورزان قرار گیرد.

رعایت الگوی تغذیه در زراعت

معاون بهبود تولیدات گیاهان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می گوید: از دیگر راهکارهای مقابله با خشکی در کشاورزی، رعایت تغذیه گیاهی است.

وی با اشاره به اینکه برای رعایت تغذیه گیاهی، سازمان جهاد کشاورزی انواع کودهای شیمیایی مورد نیاز را برای کشاورزان تدارک دیده است، می افزاید: در شرایط خشکسالی فعلی کودهای پایه مانند فسفاته و پتاسه برای اراضی زراعی بسیار ضروری هستند و همچنین کود اوره هم که باید در حد مناسب و کنترل شده مورد مصرف قرار گیرد، لازم است.

تشکری با تاکید بر این که مصرف بهینه کودهای شیمیایی برای رشد متعادل گیاه ضروری است اما باید از مصرف مقدار بیش از حد مجاز خودداری شود، می گوید: در کنار استفاده از این کودها، کودهای آلی و کودهای ریزمغذی نفش زیادی در افزایش تولید و افزایش راندمان مصرف آب خواهند داشت.

وی می افزاید: در شرایط خشکی وجود عناصر غذایی مهمی مانند روی و پتاسیم برای گیاه بسیار ضروری است که باید بر طبق نظر کارشناسان کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد.

حفظ و رعایت تناسب کاشت و برداشت محصول
معاون بهبود تولیدات گیاهان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می گوید:برخی محصولات زراعی با مدیریت تاریخ کشت امکان مقابله با خشکی را دارند که چغندرقند یکی از این محصولات است.

تشکری می افزاید: با تغییر کشت چغندرقند از بهاره به پاییزه می توان موجب کم شدن مصرف آب تا ۵۰ درصد شد و همچنین در خصوص محصولات پنبه و ذرت نیز امکان استفاده از ارقام بذر زودرس وجود دارد.

وی با بیان این که استفاده از بذور اصلاح شده نیز یکی از ضرورت های موجود در این بخش است، عنوان می کند: متأسفانه در استان تنها ۲۵ درصد از بذر اصلاح شده گندم و جو استفاده می شود که این خود جای بازنگری و دقت دارد.

تشکری با اشاره به این که زراعت دیم اتکای کامل به نزولات جوی دارد، می گوید: باید کشاورزی دیمی کاری فعلی استان به دیم کاری علمی تبدیل شود تا عملکرد قابل قبولی در برداشت محصول وجود داشته باشد که مهمترین بحث آن،حفظ رطوبت خاک و حذف عملیات شخم است.

تشکری یادآور می شود: باید خرده مالکان استان به این موضوع توجه لازم را داشته باشند که می توانند به غیر از سیستم آبیاری تحت فشار، اجرای تمامی این راهکارهای علمی و نوین را برای اراضی کشاورزی خود اعمال کنند.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در خاتمه تصریح می کند:به منظور مدیریت ریسک در عملیات کشاورزی،باید استفاده از اهرم بیمه کشاورزی در سطح استان توسعه یابد تا در صورت بحران خشکسالی بخشی از زیان کشاورزان جبران شود.

تغییرکشاورزی سنتی به حفاظتی؛راهکارعلمی و عملی تولید در شرایط خشکسالی

تشکری یادآور می شود: در شرایط خشکسالی اتخاذ رویکرد کشاورزی حفاظتی با تاکید بر حفظ مواد آلی در سطح خاک بسیار ضروری و موثر است.

وی با بیان این که در کشاورزی حفاظتی باید عملیات شخم برگردان حذف شده و همچنین مواد آلی در سطح خاک مانند کاه و کُلش و بقایای گیاهی حفظ شود، می افزاید: حذف عملیات شخم برگردان و وجود مواد آلی درسطح خاک تلفات آب را کاهش داده و گیاهان را در مقابل شرایط خشکی محافظت می کند،زیرا در این شرایط مصرف و تلفات آب به شدت کاهش می یابد.

در شرایط خشکسالی کودهای پایه مانند فسفاته و پتاسه برای زمین زراعی بسیار ضروری هستند و همچنین کود اوره هم که باید در حد مناسب و کنترل شده مورد مصرف قرار گیرد، لازم است.تشکری ادامه می دهد: رعایت تناوب زراعی و استفاده از روش های کشت مستقیم نیز می تواند در کشاورزی حفاظتی مورد استفاده قرارگیرد.

وی یادآور می شود: نکته اساسی در کشاورزی حفاظتی چه در اراضی دیم و چه در اراضی آبی حفظ بقایای گیاهی در سطح خاک به منظور کاهش تبخیر و تعرق است.

تشکری می گوید:در حال حاضر کشاورزی حفاظتی در هشت هزار هکتار از اراضی استان انجام می شود که لازم است این مقدار توسعه یابد.

اصلاح الگوی کشت

معاون بهبود تولیدات گیاهان جهاد کشاورزی استان یکی از مسائل بسیار مهم در تعادل بین منابع در مصارف آب،اصلاح الگوی کشت برای توازن مصرف آب دانست و گفت:در این راستا ضمن توجه به انتخاب ارقام کم آب طلب،در مجموع باید سعی شود از سطوح زیر کشت محصولات پرآب طلبی مانند گوجه فرنگی،پیاز،ذرت علوفه ای و برنج کاسته شود.

وی یادآور شد:لازم است با کاهش سطوح زیر کشت محصولات پاییزه مانند گندم و جوآبی،نسبت به ارتقای بهره وری تولید اقدام نموده و با کاشت کلزا در اراضی آبی برای حفظ منابع آب و خاک و حمایت از تولید گندم اقدام ضروری انجام داد.

تشکری خاطرنشان کرد:رویکرد کاشت گیاهان دارویی،گل محمدی و زعفران و در عرصه باغبانی نیز کاشت درختان پسته می تواند از سیاست های مهم در مقابله با شرایط خشکی و کم آبی باشد.