به گزارش تابناک قم، اول فروردین سال 95؛ خیابانهای شهر خصوصا نزدیک حرم مطهر پر از چادرهای رنگارنگ، شبها به ویژه کمتر جایی خالی از چادر مسافرتی پیدا میشه و مسافرین از حداقل فضاهایی که در مرکز شهر وجود دارد حتی پیادهروها برای نصب چادر و استراحت استفاده میکنند. بعد از گشتزنی در شهر و بازدید از وضعیت ورودیهای شهر، میشود گفت که اولین باریست که وارد این باغ میشوم. تا الان فکر میکردم یک محدوده جنگلی بلااستفاده است با اینکه کنار یکی از خاطرهسازترین محلهای بازی کودکیم بود.
یک لکه اینچنینی سبز و پر از درختان کاج اینقدری خودنمایی نمیکرد چون پوسته ظاهریش همیشه مسیر عوارضی و پارک 72 تن و اتوبوس و تاکسی و اتوبان و... بود. خیلی سرسبز در عین حال اصلا شباهتی به پارک شهری نداشت.
تک و توک مسافرهایی بودند که با خودروهای شخصی خودشان وارد باغ شده و زیر سایه درختان روی خاک نشسته بودند تا بعد از استراحت از شهر بروند؛ آن سالها کمتر مسافری وارد شهر قم میشد و تا میتوانستند گوشه و کناری در ورودی شهر توقف میکردند و در اوج بی امکاناتی فقط بعد از یک استراحت کوتاه به سمت مقصد به راه میافتادند.
نخستین حضورم در باغ فدک مصادف بود با زمانی که سقائیاننژاد شهردار قم تقریبا در آستانه دوسالگی حضور در مسند شهرداری قم برای بازدید از این بوستان که به عنوان یکی از ستادهای اسکان اضطراری نوروزی تعیین شده بود میآمد و مدیریت شهری آماده شده بود تا این باغ رهاشده را کم کم به یک کمپ شهری با شکل و شمایل پارک با امکانات مورد نیاز زائرین و مسافرین تبدیل کند تا مسافران دیگر در شهر قم هرجا که رسیدند چادر نزنند و حداقل امکاناتی چون سرویس بهداشتی، حمام، نمازخانه و... در اختیارشان باشد.
وجود فضاهای تفریحی، بوستان، فضای سبز و امثال این مکانها برای انسان امروزی با این میزان از دغدغههای زندگی یکی از نیازهای اساسی به شمار میرود. نیازی که پاسخدادن به آن توسط مسؤولان چندان سخت نیست اما اگر برآورده نشود امراض روحی و جسمی فراوانی در افراد جامعه پدید میآورد.
متاسفانه شهر قم، شهریست که در این مورد در حق شهروندانش ظلم شده و نگرانیهای مختلفی را برای ساکنینش به وجود آورده است. باید گفت شهر مقدس قم که سالانه میزبان تعداد زیادی زائر و گردشگر است، از نظر فضای سبز و بوستانها مناسب تفریح فقیر است و این نیازمند یک هشدار جدی برای مسئولان است؛ هشداری که اگر به آن عمل نشود موجب کاهش گردشگران و ایجاد بیماریهای روحی و جسمی برای شهروندان قمی میشود.
کمبود فضاهای تفریحی و فضای سبز در قم که خود یک مسئله مهم و نگرانکننده است به کنار، مردم قم باید متحمل ناراحتیها و ترسهای دیگر هم باشند. خاطره باغ سالاریه احتمالا هنوز هم در دلها باقی است؛ باغی که سالیان سال یکی از اماکن مهم تفریحی مردم قم بهشمار میرفت و در فقر فضای سبز، با انبوه درختانش دلخوشی شهروندان بود اما همین دلخوشی هم از مردم سلب شد و هیچوقت قصهاش را نفهمیدیم که چرا به یکباره جمع شد و دیوارهای عریض و طویل و ساختمانهایی بلند در آن سبز شد؟ چرا یکدفعه آن درختانی که ریههای قم بودند و دلخوشی مردم، خشک شدند و سوختند؟
قتل فضای سبز قم سری دراز دارد
با این وجود انگار باغ سالاریه کافی نبود و جریان قتل درختان و فضای سبز قم سری دراز دارد؛ گویا درد کمبود فضای سبز و بوستانها و نابودی باغ سالاریه را برای مردم کافی ندیدهاند و روضه باغ فدک هم قرار است برای مردم بخوانند. حکم پولهایی که از جیب شهروندان قم برای ساخت و ساز فضای سبز و تفریحی خرج میشود و پس از مدتی نابود میشود به گردن کیست؟ نابودی درختانی که جزو تفریحات کوچک قمیهاست، درختانی که ریههای این شهر هستند و تاکنون هزینههای گزافی برای رشد و افزایش آنها خرج شده، گردن چه کسی را میگیرد؟
حالا طناب دار یک عده، باغ فدک را نشانه گرفته است پس جریان هزینهها چه میشود؟ جریان تفریحاتی که هرروز یکی از آنها از مردم قم سلب میشود چه؟ چقدر درخت باید بکاریم و چندسال صبر کنیم تا جبران خسارات شود و نگران هوای قم نباشیم؟ در حال حاضر هزینه ایجاد هر یک متر مربع فضای سبز شهری بیش از ۶۰۰ هزار تومان است، یعنی برای ایجاد بوستانی به اندازه بوستان فدک، نیاز است بیش از ۱۲۰ میلیارد تومان هزینه شود؛ از جیب چه کسی؟ همان نابودکنندگان باغهای قم و یا مردم؟
چهارشنبه بود که یک به یک صفحات مجازی و رسانهها خبر از تکرار حادثه تلخ باغ سالاریه دادند. خبر کوتاه و واضح بود؛ با حکم دادستانی قم باغ فدک قلع و قمع میشود.
صرف هزینه 80 میلیارد ریالی برای ساماندهی بوستان فدک
پیام جوادیان مدیرعامل سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری قم، با اشاره به این مطلب، بوستان فدک را یکی از مهمترین بوستانهای شهر قم ذکر کرد که در دو فاز شهری و جنگلی فعال است و گفت: مساحت این بوستان مجموعا 150 هزار مترمربع است که در ورودی شهر واقع شده و در سالهای قبل هزینههای زیادی در آن صورت گرفته تا درختانی زیبا و با سایه مطلوب رشد کنند.
وی بیان کرد: برای ساماندهی بوستان فدک در سال 95 و 96 بودجهای از دفتر رهبری داشتیم که بالغ بر 40 میلیارد ریال بود و به همین میزان هم شهرداری مشارکت کرد و این بوستان ساماندهی شد و به عنوان یکی از بوستانهای زیبا، تاثیرگذار و آبرومند شهر در اختیار زائرین قرار گرفته است.
مدیرعامل سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری قم گفت: عرصه 45 هزار مترمربعی از این بوستان در مراحل پایانی طراحی برای احداث شهربازی بزرگ شهر قم است که در مرحله انتخاب سرمایهگذاری قرار گرفته و عملیات اجرایی آن به زودی آغاز میشود؛ یکی از کمپهای اصلی مسافرین نیز این بوستان است و کاربری این عرصه فضای سبز است.
وی با اشاره به ادعای مالکیت اشخاصی روی 17 هزار مترمربع از این بوستان تصریح کرد: این اقدام در راستای تخریب درختان صورت میگیرد که از نظر شرعی و قانونی قابل قبول نیست.
سنگ های پیش پای توسعه فضای سبز در قم
با توجه به اینکه طول دوره رشد گیاهان محدود است برای اینکه بخواهیم به فضای سبز پایدار و مناسب برسیم تقریبا بیش از 1.5 تا 2 برابر زمان نسبت به شهرهای مجاور شهر قم نیاز داریم. البته باید کیفیت نامناسب آب شهر قم برای توسعه فضای سبز را هم مورد توجه قرار داد؛ به همین خاطر عمدتا از آبهای زیرزمینی برای آبیاری درختان استفاده میشود که عموما ایسی بالایی دارند و همین امر موجب میشود رشد درختان کمتر باشد.
اگرچه طی این سالها افزایش بهرهوری آب یکی از رویکردهای شهرداری در عین توسعه فضای سبز بوده، تیم مدیریت شهری توانسته سرانه فضای سبز را که به ازای هر شهروند قمی در سال 94 حدود 15 مترمربع بوده به بیش از 20 مترمربع برساند و به عبارتی در طول چهار سال گذشته حدود 8 میلیون مترمربع توسعه فضای سبز در قم انجام شده است.
با تمام این مسائل هرچند به نظر حکم دادستانی براساس شواهد و مدارک ارائه شده و براساس مر قانون است، شاید بهتر باشد این مساله که تخریب این باغ چقدر میتواند تبعات اجتماعی و هزینه داشته باشد نیز مد نظر قرار گیرد.
هیچ کس حق قطع درختان را ندارد
جوادیان در این خصوص بیان کرد: طبق قانون حفظ و گسترش فضای سبز هیچ شخصی حق قطع درختان را نداشته و فقط کمیسیون ماده 7 حفظ و گسترش فضای سبز میتواند مجوز قطع درخت را صادر کند و غیر از این، قطع درختان شرعی و قانونی نیست.
وی با اذعان به اینکه تبدیل 17 هزار مترمربع از بوستان فدک به یک فضای خصوصی فتح بابی برای تخریب اموال عمومی و فضای سبز است گفت: ما خواستار این هستیم که مدیریت ارشد استان به این مساله ورود کرده و از تخریب درختان و تغییر کاربری چنین فضای ارزشمندی برای شهروندان قمی جلوگیری کند.
جوادیان با اشاره به تبصره ذیل ماده 9 قانون حفظ و گسترش فضای سبز اظهار کرد: این قانون تاکید میکند که هرگونه جابجایی یا قطع درختان توسط مالکین، متصدیان، ذینفعان و شهرداری در محدوده حریم شهر، در اماکن و معابر عمومی و خصوصی صرفا با اخذ مجوز از کمیسیون موضوع ماده 7 حفظ و گسترش فضای سبز امکانپذیر بوده و در غیر اینصورت شهرداری موظف به پیگیری است.
وی با اذعان به اینکه هیچ مرجعی نمیتواند نسبت به قطع درختان اقدام کند گفت: ماده 6 حفظ و گسترش فضای سبز اذعان دارد که در صورتی که شخص یا اشخاصی اعم از حقیقی یا حقوقی موجبات امحا درختان را فراهم کنند شهرداری در اجرای ماده سه این قانون موظف به پیگیری قضائی و جبران خسارت وارده است.
مالک بوستان فدک حق تخریب درختان را ندارد
البته ذکر این نکته قابل توجه است که براساس حکم دادستانی قم، مالک هیچ حقی در قطع و تخریب درختان و فضای سبز مجموعه نداشته و صرفا قلع و قمع مستحدثات مجموعه در حیطه اختیارات او براساس این حکم است.
عبدالله جلالی رئیس شورای شهر قم نیز در این خصوص، با اشاره به انتشار شایعاتی مبنی بر صدور دستور تخریب باغ فدک گفت: این زمین یک پیشینه ای دارد که قاعدتا ما فکر می کنیم به لحاظ ماهیتی و ثبتی، بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد. اگرچه که احکام قضایی فی نفسه مورد احترام هست و ما هم وظیفه تمکین داریم، اما به لحاظ حساسیت هایی که برخی احکام قضائی دارد، باید ابعاد مختلف اجتماعی آن هم مورد بررسی قرار گیرد.
وی با اذعان به اینکه ما معتقدیم که یک مقدار اجرای این احکام قضائی نیاز به دقت بیشتری دارد تصریح کرد: هم به لحاظ ماهیت ثبتی که اعتقاد ما این است که هنوز آن طور که باید و شاید به لحاظ ثبتی کارشناسی روی آن صورت نگرفته و محدوده آن تعریف و مشخص نشده است؛ حتی همین بحث اجرای حکم هم که به نوعی بخشی از آن را مقام قضائی ورود پیدا کردند، معتقدیم بر چه اساس تشخیص دادند الان این قسمت تخریب شود؟
داستان باغ فدک به صورت مسالمت آمیز حل شود
جلالی با درخواست از مقام قضایی برای توقف در این کار گفت: باید زوایای کار هم به لحاظ ثبتی و به لحاظ حقوقی و هم به لحاظ اجتماعی مورد توجه بیشتری قرار گیرد و اگر امکانش باشد، با نشست هایی که برگزار می شود، این مسئله به صورت مسالمت آمیز حل و فصل شود که در این صورت میتواند خیلی مطلوب تر باشد تا این که قلع و قمعی صورت گیرد؛ مخصوصا با فضای سبز و درخت های چند ده ساله ای که آنجا دارد و به لحاظ خدشه وارد شدن به فضای سبز هم ممکن است آثار اجتماعی داشته باشد.
رئیس شورای شهر قم با تاکید بر اینکه تحت هیچ شرایطی فضای سبز باغ فدک قم نباید قلع و قمع شود، گفت: اگر هم با پیگیری و تلاش ها، قرار باشد این اتفاق بیافتد، و اگر محرز شود که این زمین متعلق به همین شخص مدعی ملکیت است، حق و حقوق مالکین باید یک جوری جبران شود، نه این که اینجا قلع و قمع شود.
آنچه که در جریان باغ فدک واضح و مشخص است، این است که قطعا دادگاه براساس شواهد و مدارکی حکم به قلع و قمع بخشی از باغ فدک داده و مالک مدارک و مستنداتی داشته است که باید به حقوق خود برسد؛ اما نکته مهمتر اینکه نباید به هر بهانهای این مجوز صادر شود که حقوق عامه مردم که سالها از بیتالمال برای آنها هزینه شده و این بوستان احداث و هزینههای گزافی صرف توسعه فضای سبز آن شده نادیده گرفته شود.
شهرداری به جای توافق دنبال اعتراض و شکایت است
کریمی یکی از ورثه این زمین در خصوص جزئیات این پرونده گفت: مالک اصلی زمین در سال ۶۵ فوت کرد و ورثه ایشان مسن هستند. رسانهها و مردم بهتر است اصل ماجرا را بدانند. ما افسوس میخوریم که چرا شهرداری به جای اینکه با ورثه به تفاهم برسد هزینههای کلانی برای اعتراض به حکم و هزینه دادرسی پرداخت میکند.
وی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه چه کسی گفته که ما این ۴۰ هزار متر مربع زمین را نمیفروشیم یا در قبال آن زمین معوض دریافت نمیکنیم افزود: آیا میدانید شهرداری قسمتی از زمین خالی را ماهانه ۱۰ میلیون تومان اجاره میگیرد؟ مگر زمین برای ما نیست؟ چرا شهرداری باید اجاره بگیرد؟
این ورثه مالک باغ فدک با تاکید بر اینکه قطع درختان بوستان فدک بهانه است و به هیچ وجه درختان این بوستان مورد تعرض قرار نمیگیرند گفت: ما چند بار برای اجرای حکم وارد بوستان شدیم ولی نیروهای شهرداری مانع شدند. این بار از مراجع قضایی به کلانتری منطقه دستور داده شد که با هر کسی که مانع از اجرای حکم میشود برخورد قانونی کند و ما هم با کسی شوخی نداریم.
ابعاد اجتماعی قلع و قمع باغ فدک و مرثیه ای که نباید تکرار شود
درست است که دادستانی مجوز قطع درختان و تعرض به آنها را نداده و موقتا حکم اجرا نشده است اما چند نکته قابل توجه است؛ اول اینکه قم تجربه این خاطره دلخراش را دارد، روزی پارک سالاریه به عنوان تنها دلخوشی مردم و کودکان این شهر با همین روش قلع و قمع شد و امروز از درختان و وسعت سبز و باطراوت این منطقه دیگر اندک چیزی باقی است و ساختمانها جای درختان سبز شدهاند. دوم اینکه شهرداری و نهادهای دخیل در این امر به جای سوار شدن بر موج روانی و اجتماعی باید چارهای برای این مساله اندیشیده و اگر حقوقی متوجه مالک است تابع بوده و آن را به روشی جز تخریب درختان، همچون تحویل زمین معوض براساس کارشناسی و توافق اقدام کنند و سوم اینکه دستگاه قضائی نیز باید در اینگونه پروندهها ابعاد اجتماعی و فرهنگی را نیز در نظر بگیرد.
همانطور که گفته شد جدا از هزینههای گزاف، قم از کمبود اینگونه فضاها رنج میبرد و نباید به هر بهانه و روشی اجازه داد که این امکانات مطلوب و مهم شهری که سالها زمان صرف شده تا ایجاد شوند به این آسانی از بین برود.