به گزارش تابناک به نقل از تسنیم، مژده پذیرفته شدن حقابه گاوخونی برای نخستین بار در طول تاریخ اصفهان، آنقدر مسرتبخش بود که وسعت تیرگی آسمان د ر طول تابستان را بتوان فراموش کرد.
اما این حقابه در حالی تعیینشده که خبری از تأمین این حقابه نیست و در صورت بازگشایی دوباره زایندهرود، به علت وسعت خشکسالی نمیتوان انتظار داشت که مشکل گاوخونی برطرف شود.
روزی روزگاری گاوخونی
گاوخونی در فاصله 176 کیلومتری جنوب شرقی شهر اصفهان و 12 کیلومتری ورزنه قرار دارد. در 23 ژوئن سال 1975 میلادی در کنوانسیون جهانی رامسر به ثبت رسیده و یکی از 22 تالاب بینالمللی ایران به شمار میرود.
این تالاب با مساحت 470 کیلومترمربع دارای پوشش گیاهی شامل بیشههای پردرخت و گونههای گیاهان متفاوت نمکدوست از جمله اشنو، چوبک، گز، نی، لویی، بارهنگهای آبی، اسپند، شیرینبیان، علف بوریا و انواع جلبک و در فصل مهاجرت میزبان پرندگان مهاجر مانند فلامینگو و حواصیل رنگارنگ بود.
در زمانی نه چندان دور، این تالاب بهعنوان تنها دریاچه آب شور دائمی در فلات مرکزی کشور با استوار کردن پوشش گیاهی مانع از حرکت شنهای روان به بخشهای دیگر استان از جمله شهر ورزنه شده و نقش موثری در مهار بیابانزایی و همچنین تغذیه آبهای زیرزمینی ایفا میکرد.
هماکنون این تالاب چشمه تولید گرد و غبار و نمک شده است که میتواند بر دیگر نقاط کشور نیز تأثیرگذار باشد. البته گاهی در بخشهایی از این تالاب آب به چشم میخورد اما در واقع پساب کارخانهها صنعتی و فاضلاب خانگی است که تالاب به شکل طبیعی به سوی خود جذب میکند ولی دیگر قادر به تصفیه آنها نیست.
مدیرکل محیط زیست اصفهان با اشاره به کانونهای فرسایش بادی در استان اصفهان به تسنیم گفت: در استان یک میلیون هکتار کانون فرسایش بادی وجود دارد که 240هزار هکتار آن در شرق واقع شده است.
ظهرابی افزود: خشک شدن زایندهرود و گاوخونی در افزایش کانونهای بادی مؤثر بوده است و بنابراین بخشی از زمینهای کشاورزی و پهنه تالاب گاوخونی به کانون فرسایش بادی که مولد ریز گردهاست و با پساب فاضلاب صنعتی و خانگی آلوده شده، تبدیل شده است.
به گفته کارشناسان، افت آبهای زیرزمینی، شور شدن آبها و خاک را در پی داشته که در نهایت تغییر در اقلیم منطقه به صورت چرخهای باعث تشدید بیابانزایی میشوند که یکدیگر را تشدید میکنند.
مدیرکل محیط زیست اصفهان از فعال شدن کمیتهای در منابع طبیعی استان در راستای مقابله با بیابانزایی شرق اصفهان خبر میدهد که برنامه جامع کنترل آلودگی هوای اصفهان را دنبال میکند.
نظم اکوسیستم گاوخونی برهمخورده است
مطابق آنچه گفته شد، شرایط اکولوژیکی و زیست بومی گاوخونی نیز برهم خورده که بهطور حتم بر تعادل منطقه تأثیرگذار است. منطقه گاوخونی تا چند سال قبل، زیستگاه پرندگان مهاجر همانند فلامینگو، پلیکان ، مرغابی و دیگر پرندگان بوده که با خشک شدنش، آنها نیز رفتهاند و بنابراین مباحث طبیعتگردی و اکو توریسم نیز تحتالشعاع قرار گرفته است.
ریزگردهای حاصل از خشکی گاوخونی به تهران میرسد
عضو هیئتعلمی دانشگاه صنعتی اصفهان با تأکید بر وجود فلزات سنگین در گاوخونی گفت: وجود کادمیوم، جیوه، سرب و دیگر مواد در تالاب خشکشده گاوخونی فاجعه است چرا که ریزگردهای حاصل از این خشکی نه فقط نصیب اصفهان بلکه به تهران نیز میرسد.
به گفته خاتونآبادی، مسیر شرق به غرب بادهای استان اصفهان، کل اراضی این مسیر را تحت تأثیر ریزگردهای حاصل از خشکی گاوخونی به شورهزار تبدیل میکند.
وی بیان کرد: در آینده که تالاب گاخونی بهطور کامل خشک شود، ریزگردهای نمکین کف تالاب با وزش بادهای شرق به غرب جابجا خواهد شد. این ریزگردهای سمی تالاب گاوخونی به استان تهران هم خواهد رسید اما اکنون به دلیل وجود بوتههای اطراف تالاب که هنوز خشک نشده، این ریزگردها جابجا نشده است.
تأمین حقابه مشکل را برطرف میکند
این عضو هیئتعلمی دانشگاه صنعتی اصفهان تأکید میکند که باید بر حقابه تالاب گاوخونی متمرکز شد چراکه تالاب در انتهای رودخانه زایندهرود قرار دارد و احتمال رسیدن آب به آن اندک است.
خاتونآبادی، حقابه تالاب گاوخونی رابین 170 و تا 250 میلیون متر مکعب در سال برآورد میکند و معتقد است اگر این حق آبها داده شود بهطورقطع آب بهطور دائم در بستر رودخانه جاری است.
مدیرکل محیط زیست استان اصفهان درباره میزان حقابه تالاب بینالمللی گاوخونی گفت: برای گاوخونی 176میلیون مترمکعب مصوب شده که قابل مطالبه است و کشاورزان اجازه ورود آب را به دلیل خشکسالی به گاوخونی نمیدهند.
وی در این زمینه تصریح کرد: در کل حوضه با کمبود آب مواجه هستیم و تا زمانیکه بارندگی نشده و سیلاب به راه نیفتد، وضعیت تالاب بهبود نمییابد.
مطابق اظهار نظر کارشناسان، در حوضه زایندهرود 600میلیون مترمکعب کسری آب وجود دارد و به همین دلیل آب موجود بر اساس اولویت توزیع میشود که اولویت نخست به شرب اختصاص دارد و صنعت و کشاورزی در ردههای بعدی قرارگرفتهاند.
ظهرابی معتقد است که باید به حیات رودخانه و تالاب بهعنوان بستر تولید و اشتغال توجه شود که در حال حاضر به علت کمبود منابع آبی به حقابه زایندهرود و گاوخونی تعدی میشود زیرا برای اختصاص این حقابه ها به تأمین سهم و مدیریت نیاز است.
حقابه زایندهرود تعیین شود
برای رفع مشکل و نجات گاوخونی، در گام نخست باید میزان حقابه زایندهرود مشخص و سپس مصوب شود و به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست اصفهان، با همکاری سازمان محیط زیست کشور، برای تعیین حقابه اکولوژیکی زایندهرود از سراب تا پایاب، با یک مشاور قرارداد بسته شده است و بدین ترتیب با نصب ایستگاههای هیدرومتری، دریافت حقابه وارد فاز اجرایی میشود.