ماجرای سلام و علیک و به قول عربها، مصافحه وزرای امورخارجه ایران و عربستان در حاشیه نشست فوقالعاده وزاری خارجه سازمان همکاری اسلامی در استانبول همچنان مدنظر رسانههای منطقهای است و این رسانهها مدام در مورد آن مینویسند و تحلیل میکنند. این رویداد البته در کشور به وسیله رسانههای نیمهحرفهای ما بهصورت گذرا دیده شد و با کمترین تحلیل و حاشیهنویسی به فراموشی سپرده شد.
این اتفاق به لحاظ دیپلماتیک، رویداد مهمی در سایه تیرگی روابط ریاض با تهران به شمار میرود. سعودیها پس از شکست در همه میدانهایی که برای به زمین زدن ایران آزموده بودند و از تهدید تا ترور و تحریم را بر علیه کشورمان در دستور کار قرار دادند، اکنون به جایی رسیدهاند که یک خروجی دارد و آن هم حرکت عادل الجبیر به سمت محمدجواد ظریف تا شاید بتواند ورق سنگین دوری را با چند بوسه و یک بغل ساده، سبک کند.
اعراب که در طول سالهای گذشته تحت فشار مالی، سیاسی و نظامی سعودیها از رابطه با ایران بر حذر بوده، از این رفتار بیش از همه شگفتزده شدهاند. آنها در رفتار و دیپلماسی زیگزاگی سعودیها درمانده شده و نمیدانند که چگونه باید با این قوم رفتار کنند. با هدایت و سفارس سفیر سعودی در امان یا قاهره یا خرطوم سیلی از تهدید و بد و بیراه به سراغ ایران و مواضع آن میآید، اما در حالی که سامی الشکری وزیر خارجه مصر به همین دلیل وقتی ظریف را میبیند از در دیگر وارد میشود، الجبیر دقیقا آدرس میپرسد که ظریف از کدام در وارد شده یا در کنار کدام ستون ایستاده است تا مستقیم حرکت کرده و او را بهعنوان اولین نفر ببیند.
این رفتارها در عرف دیپلماتیک هر چند پر از حرف و حدیث است و بسیاری از آنها بهعنوان «مغازله» دوباره تهران و ریاض در رینگ رقابتهای منطقهای و دشمنیهای دیرینه یاد میکنند، اما بهنظر میرسد در تهران کسی این رفتارها را تا زمان تغییر جدی و عملیاتی در نگرش و کارکرد سعودیها جدی نخواهد گرفت. سعودیها در عمر چهار دههای انقلاب اسلامی پس از هر شکست، به سراغ تهران آمده و ابراز ارادت کردهاند. پس از جنگ تحمیلی و شکست عراق و پس از حمله عراق به کویت که روابط عالی شد. آنها اما در طول سالهای گذشته با افزایش بهای نفت خام و اندوختن ثروتی افسانهای در بانکهای خارجی، بزرگترین خریدهای نظامی تاریخ را رقم زدند تا شاید بتوانند در عرصه منطقهای با ایران رقابت کنند.
در این رقابت در سوریه، عراق و یمن و حتی لبنان و افغانستان با وجود هزینههای چندصد میلیارددلاری، اما این ایران بود که پیروز شد و سعودیها بر روال تکراری خود با پذیرش شکست میخواهند فرصتی برای تجدیدقوا پیدا کرده و از زاویهای دیگر وارد شوند. به قول یک ضربالمثل قدیمی، «دشمن هیچ وقت دوست نمیشود، فقط دنبال فرصت میگردد» و این حال و روز سعودیها است، آنها هیچگاه دوست نخواهند شد، چرا که عمق اختلافات در تفسیر اسلام نیست، بلکه آنها اصولا در زمین دشمنان ایران بازی میکنند.
امیدواریم که اگر سعودیها به در «مغازله» خود مانند همیشه خنجر در دست نداشته باشند یا اگر هم دارند چشمان تیزبین ایرانیها آن را باید بهتر ببیند. سعودیها شکستخوردههای کینهتوزی هستند و این مساله را میتوان با مطالعه در تاریخ یکصدسال اخیر آنها بهخوبی مشاهده کرد. با کینهای که آنها از ایرانیها در دل دارند به این سادگی به پایان نخواهد رسید، آنها با عراقیها تفاوت بسیار زیادی دارند.