به گزارش «تابناک» نقش منفی وزارت نیرو در استان کرمان را که مرور میکنیم در حوزه آبریز «رودخانه دهنه غار» واقع در «کوهپایه دوران» و «امام زاده ابراهیم ادهم» بیش از دویست و پنجاه کیلومتر مربع وسعت دارد که اطراف حوزه را مناطق کوهستانی مرتفع احاطه نموده و ریزشهای جوی این مناطق عمدتاً بصورت برف است. پس از هر بارندگی سیلابهای ناشی از آبراههها، رودخانههای فرعی و رودخانه اصلی دهنه غار که خط القعر حوزه آبریز است، از دهنه غار به سمت جاده شهداد - نیبندان جاری میشوند.
سیلابهایی که دبی آنها گاهاً به یکصد متر مکعب در ثانیه و یا بیشتر میرسند. درون حوزه آبریز با توجه به گستردگی و داشتن موقعیتهای مناسب برای ذخیرهسازی سیلابها و بهرهبرداری به موقع از آنها بسیار مستعد است که متأسفانه تاکنون مطالعات مدون وکارآیی برای مهار آبهای سطحی حوزه مطروحه بعمل نیامده، همین سیلابها در سال جاری بخشهایی از جاده شهداد - نیبندان را تخریب و مسدود نموده و تا به الان جاده باز نشده است.
چرا وزارت نیرو فاقد مطالعات جامع در استان کرمان است؟ که قبل از مواجه شدن با خسارات سنگین راهسازی برای مهار آبهای سطحی در هر حوزه آبریز برنامهریزی و اقدام نماید. از طرف دیگر مجموعه حوزه آبریز دارای آب پایه یا دائمی است، که برای مصرف آن در این استان کویری تاکنون برنامهریزی نشده است.
وزارت نیرو طبیعت استان کرمان را نشناخته است
سد خاکی طبیعی وسعت بیکران استان پهناور کرمان، همراه با بارندگیهای بینظیر سالیانه، نیز فرسایش و تخریب دامنههای کوهستانی و یا سواحل رودخانهها، گاهاً نمودهایی ارزنده، مثلاً سد خاکی طبیعی بر جای میگذارد. سد خاکی کشیتوئیه در مجاورت چهار فرسخ یکی از آنهاست.
دامنهای که چندین سال قبل در محلی از دره فرو ریخت و سد خاکی ایجاد نمود و هنوز هم پابرجاست. بارندگیهای هرساله دریاچه سد خاکی را پر نموده، در طول سال در اثر تبخیر و یا نفوذ آب حجم مخزن کاهش مییابد بلافاصله پس از هر بارندگی کمبود آب مخزن جبران میگردد. این پدیده در سال گذشته در مسیر رودخانه دهنه غار نیز اتفاق افتاد. در محلی پائینتر از امامزاده ابراهیم ادهم ریزشهای ساحلی در دو طرف رودخانه مسیر رودخانه را مسدود، موقتاً سدی طبیعی احداث و آب در این مکان جمعآوری شد، آب جمع آوری شده بر روی مصالح اثر گذاشت، تا کم کم از بین آنها راهی برای خود باز نموده و به سمت دهنه غار جاری گردید. در حال حاضر آثار سد خاکی طبیعی در دو طرف رودخانه مشاهده میگردد. لازم به یادآوری است که هیچگونه مرکزی در استان کرمان این پدیدهها را دنبال نمیکند.
منابع طبیعی را دریابید
در مسیر رودخانه فصلی که از مناطق کوهستانی روستای دوران واقع در پنجاه و پنج کیلومتری کرمان در محل «باغ نو» طرح آبخیزداری خاکی اجرا شده است. پی و تکیه گاه سمت راست محل طرح رسوبات رودخانهای، در محل تکیهگاه سمت راست سرریز سنگ و سیمانی اجرا شده از آنجایی که طراحی و کیفیت اجرایی سرریز متناسب با جنس مصالح پی و تکیهگاه نبوده جریانات سیلابی به سرعت بخشهای سنگ وسیمان شده تکیهگاه و پی را تخریب نمودهاند. این تخریب به تدریج شدت پیدا کرده تا جایی که زیرسازی جاده ارتباطی روستای دوران را هم به خطر انداخته است. بررسیهای بیشتر نشان میدهد که مصالح مصرف شده در ساختمان بند خاکی صرفاً مصالح رودخانهای و فاقد کوبیدگی هستند.
منابع طبیعی به منطقه دوران هم رحم نکرد
در مسیر رودخانه فصلی که از مناطق کوهستانی روستای دوران واقع در پنجاه و پنج کیلومتری کرمان در محل باغ نو طرح آبخیزداری خاکی اجرا شده است. پی و تکیه گاه سمت راست محل طرح رسوبات رودخانهای، در محل تکیه گاه سمت راست سر ریز سنگ و سیمانی اجرا شده است، از آنجایی که طراحی و کیفیت اجرایی سرریز متناسب با جنس مصالح پی و تکیه گاه نبوده جریانات سیلابی به سرعت بخشهای سنگ و سیمان شده تکیهگاه و پی را تخریب نمودهاند. این تخریب به تدریج شدت پیدا کرده تا جایی که زیرسازی جاده ارتباطی روستای دوران را هم به خطر انداخته است. بررسیهای بیشتر نشان میدهد که مصالح مصرف شده در ساختمان بند خاکی صرفاً مصالح رودخانهای و فاقد کوبیدگی هستند.
مشکل اصلی «کوهپایه دوران»ها و «امامزاده ابراهیم ادهم»ها بیخیالی وزارت نیرو است
مطالعات پژوهشکدههای آب وزارت نیرو وزارت نیرو علاوه بر طیفهای گسترده کارشناسی، پژوهشکدههای متعددی، برای مطالعات استراتژیک آب زیر نظر دارد، نیروهای این پژوهشکدهها منحصراً دکترا و یا تخصصهای ویژه در خصوص مسائل آب دارند. وجود چنین مراکز تحقیقاتی آنهم مرتبط با وزارت نیرو هر فردی را که با الفبای مسائل آب آشنا باشد، خوشحال میکند. استنباط بر این خواهد بود که مسئولین تراز بالای وزارت نیرو عمق مشکلات و مسائل مرتبط با آب کشور را تشخیص داده و دست به چنین کاری زدهاند. تا «بنیاد معضلات آب کشور» را ریشهای مطالعه و برای آنها راهکار اجرایی پیدا کنند. برای اینکه این تصورات را در ذهنم تثبیت نمایم مصمم شدم که با جمعبندی مشکلات آب استان کرمان آنهم بصورت مستند به پژوهشکده مطرح وزارت نیرو در تهرآن مراجعه نمایم. ساختمان پژوهشکده در بهترین مکان تهران با عظمت بصورتی متناسب با شئونات پژوهشکدههای مطرح جهانی و با سیستم صددرصد کنترل شده که چگونه و چطور یکنفر بتواند به آن ورود پیدا کند. بالاخره پس از تقدیم کارت ملی و پاسخ دادن به سئوالات عدیده با همراهیم اجازه ورود پیدا کردیم. تا اینجا همهاش خودم را متقاعد میکردم از عظمت و ابهت پژوهشکده و بالا بودن اهمیت مطالعات و اینکه نتیجه آنها با این کنترلها نبایستی جایی درز نمایند. بالاخره به ساختمان مرکزی مدیریت رسیدیم. سراغ رئیس یا مدیر را گرفتیم که گفتند جلسه دارند، به اطاق معاونین و سپس کارشناسان راهنماییمان نمودند. هنوز متوجه نشده بودیم که چه خبر است و عالی فکر میکردیم. تا اینکه به صحبت نشستیم و از باب مسائل آب استان کرمان خیلی دقیق حساب شده و متناسب با روحیه پژوهشکدهای که در ذهن خودمان ساخته بودیم صحبت کردیم. کیف پر از مستندات را باز کردیم، با خودمان فکر میکردیم که در این مکان بتوانیم چه تحولاتی در امور آب استان کرمان ایجاد نماییم. خلاصه بیش از نیم ساعت محترمانه، مؤدبانه و متناسب با شأن و شئونات پژوهشکده صحبت کردیم، به لحظه منتظر بودیم که بیاناتات تحقیق و پژوهش شده کارشناسان و افراد عالی رتبه پژوهشکده را بشنویم و باب همکاری طوری تنظیم نمائیم که منشاء خدمات ارزنده برای استان کرمان باشند. بالاخره صحبت پژوهشکده چی ها شروع شد، و تا آنجا که توانستند سؤال مطرح نمودند تا شاید از لابلای سؤالات باب محکومیتی برایمان فراهم نمایند. ولی چنان مطالعات و مستندات منسجم و پیوسته بودند که راهی برای آنها باز نمیکرد و فوراً جواب میشنیدند، کار کم کم جدی و جدیتر میشد، اصحاب پژوهشکده بایستی جواب درست و معین میدادند، همان جوابهایی که برای پاسخگوئی آنها ناتوان و به بن بست رسیده بودند. پژوهشکده چیها که از تحقیق و تفحص کافی در خصوص آب در استان کرمان عاجز ماندند و قادر به پاسخ قانع کننده نبودند، پردهها را کنار زدند و صراحتاً عنوان کردند که مگر بقیه ارگانها و نهادهای مملکت درست کار میکنند؟ که شما تا این سطح محکم و متقن ما را زیر سؤال بردهاید؟ به این ترتیب پرده را به وضوح از روی چهره برداشتند و همه ماهیت کار پژوهشکده و انتظاراتی که ما از کرمان به سخت ترین شکل ممکن تا «پژوهشکده آب وزارت نیرو» رسیده بودیم درهم ریختند. آب فوق العاده سردی رویمان ریختند و به عبارتی اثبات نمودند که همه تبلیغات پژوهش و پژوهشکده آب وزارت نیرو در تهرآن با آن همه «دبدبه و کبکبه» از دکتر و فوق دکترا همه و همه کشک، پوچ و توخالی است.
معضلات و مشکلات بحران آب در استان کرمان پژوهشکده واقعی و تخصصی را میطلبد نه هر آنچه که وزارت نیرو بعنوان پژوهشکده در قلب تهرآن راهاندازی نموده است. راستی وسعت آنهمه زمین، ساختمان ، پرسنل ، حفاظت و حراست آنها میارزد به اینکه نگهبانی از اساسیترین نیاز کشور که آنجا شکل کاذب گرفته بنمایند؟ امید است که وزیر نیرو از خود جرأت و جسارت نشان داده اولاً این مرکز را اصلاح و بعداً تیمهایی از آنها را به استان کرمان بفرستند که ضمن بازدید از حوزههای آبریزی همچنان «کوهپایه دران» راهکارهای مناسبی برای آبخیزداری و احداث سدهای خاکی یا تأمین آب منطقه از آبهای سطحی جستجو نموده و دهها پارچه آبادی ویران شده را نجات دهند.
کارشناس: حسن اشرف گنجویی
خبرنگار: محمد حسنی سعدی
فیلم مستند «دردنامه کوهپایه» کاری از حسن عباسی
انتهای پیام/*